1.
KLAVYE
1.1
Klavyenin
Tanımı
Bir bilgisayar klavyesi fazladan tuşları ve yardımcı
fonksiyon tuşları dışında, bir daktilo klavyesini andırmaktadır.
Bilgisayardaki yazılımlara komutlar göndermemizi
sağlar. Muhasebe, ofis gibi yazılımlar ile sunum, yazı, veri tabanı dosyaları
oluştururken harici verileri kolaylıkla girmemizi sağlayan girdi unsurudur.
Tipik bir klavye aşağıdaki
resim ile benzerlikler göstermekle beraber son dönemlerde çoklu ortam
(multimedia) tuşlarını barındıran klavyeler de revaçtadır.
1.2
Klavye
Çeşitleri
Ülkemizde klavye çeşidi denince akla ilk gelen tuş
dizilimine göre yapılan çeşitliliktir. Bunlar genelde ülkemiz içinde çoğumuzun
ve yurt dışında hemen hemen herkesin kullandığı Q Tipi Klavye ve ülkemizde bazı okullarında, laboratuvarlarında ve
kamu sektörünün kullandığı F Tipi Klavye
olarak ikiye ayrılır. Fonksiyon tuşları bakımından temel, multimedya ve
gelişmiş olarak adlandıracağımız klavyeleri ise klavye özellikleri olarak bir
sonraki konuda inceleyeceğim.
1.2.1
Q
Tipi Klavye
Çoğu ev kullanıcısı standart Q tipi klavye
kullanmaktadır. Bu klavyelerin karakter kümesi Q ile başladığı için bu isim ile
anılmışlardır. Türkiye’de satılan masaüstü bilgisayarların ve laptop
bilgisayarların yüzde 94’ü bu tip klavye ile sunulmaktadır. Ülkemizde
kullanılan Q tipi klavyenin diğer ülkelerde kullanılan Q tipi klavyelerden
farkı Türkçe karakterleri (ş,i,İ,ü,ğ,ç,ö) içermesidir.
1.2.2
F
Tipi Klavye
Türkiye’ye uygun
ve Türkçe kelimelerin yazımı açısından kolaylık ve hız sağlayacağı düşünülerek
hazırlanmış olan F Tipi Klavyeler fazla popüler değillerdir. Karakter kümesi F
ile başlayan bu klavye çeşidi genellikle ilköğretim ve yükseköğretim
kurumlarının bilgisayar laboratuvarlarında ve kamu sektöründe
kullanılmaktadırlar.
1.3
Özellikleri
bakımından klavyeler
Klavyeler sundukları
özellikler ile çeşitlendirileceği zaman bu çeşitlilik o kadar çoktur ki
saymakla bitiremeyiz. Yine de basit olarak gruplandırma yapıp, birbirlerine
yakın olanları aynı grupta toplarsak daha sağlıklı bir gruplandırma sağlamış
oluruz. Böylelikle sundukları özellikler bakımından klavyeleri kabaca üçe
ayırmak mümkündür.
Bunlar: Temel klavye, Çoklu-ortam klavyesi,
Gelişmiş klavyeler olarak adlandırılabilirler.
Temel klavye, 84
tuşa sahip olan en basit düzeydeki klavyedir.
Daha sonraları bu tuş sayısı 101 ve 104 arasında olan sürümleri
üretilmiş olup bunlar en popüler olanlarıdır fakat hiç kimse genelde
bilgisayarıyla birlikte gelen temel klavye ile bağımlı kalmaz ve sonradan daha
özellikli bir klavye alır.
Çoklu-ortam
klavyeleri, temel klavyenin tuş takımının yanı sıra bilgisayarın seslerini
açmaya, kapamaya ve hesap makinesi, internet tarayıcı, elektronik posta
programı … vb. gibi uygulamalara kısa yollar içeren tuşlara sahip olan
klavyelerdir. Çeşitli renklerde ve boyutlarda olabilirler.
Gelişmiş klavyeler,
programcılara ve belirli bir iş alanındaki tasarım uzmanlarına yönelik
klavyelerdir. Bazılarında bütün tuşlar yeniden programlanabilir ve/veya tuşların
yerleri tekrar programlanarak belirli bir yazılım ile kullanılmasına uygun bir hale
getirilebilirler.
1.4
Bilgisayar
Tuş Takımı
Klavyedeki tuş takımı, her bir takımın benzer işlevler
veya belirli fonksiyon altyapısını kullandığı kümelerden oluşan yapıya denir.
Tuş takımları standart klavyelerde 5 bölümden
oluşmaktadır.
Bunlar:
1. Harfler,
Sayılar ve İşaretler ile oluşan bölüm
2. Fonksiyon
tuşları (F1,F2,…)
3. Sağ
tarafta bulunan numerik bölüm
4. Sağ
taraftaki numerik bölüm ile harf bölümü arasında kalan özel tuşlar (home,
insert, print…)
5. Klavyenin
altında kalan bölüm (Alt, Win, Ctrl…)
Bu
tuş takımlarını her bir sıra ile gruplandırarak incelemek daha kolay olacaktır.
Sıra 1
“ESC”
(Programdan çıkış) tuşuyla başlayan sıradır. Programa göre değişiklik gösteren
fonksiyon tuşlarını içerir.
Sıra 2
Türkiye’de
kullanılan Q tipi klavyede “é” tuşu ile başlar ve tek basıldığında tırnak (“)
işaretini oluşturur. Bu tuşlar tek basıldıklarında “1234567890*-,
karakterlerini çıktı olarak verirler. SHIFT tuşu ile birlikte basıldıklarında
é!’^+%&/()=?_; karakter kümesi ve ALTGR tuşu ile basıldıklarında
<>£#$½{[]}\|`karakter kümesini çıktı olarak verirler.
Sıra 3
“TAB” yani
paragraf başı düğmesiyle başlayan bu sıra resimde görünen karakterleri
verirler. Türkçe Q Klavyede P’den sonra
Ğ ve Ü harfleri de vardır.
“SHIFT” tuşu ile
birlikte bu tuşlara basılırsa BÜYÜK/küçük harf değişimleri elde edilebilir.
Sıra 4
“CAPS LOCK” yani
BÜYÜK/küçük harf geçiş tuşu ile başlayan sıradır. CAPSLOCK açık konumda iken
harfler BÜYÜK, kapalı durumda iken harfler küçük olarak ekrana yazılır. Türkçe
Q tipi klavyede “L” den sonra “Ş,İ” tuşları da vardır. Noktalı virgül ve tırnak
işareti bazı klavyelerde en üst kesimde veya “ENTER” tuşunun üstünde yer
alabilir.
Sıra 5
“SHIFT” tuşu ile
başlayan sıradır. Bu tuş “değiştirici” nitelik sağlar ve bir kombinasyon
tuşudur. Harfleri BÜYÜK/küçük yazmamıza ve ikinci sıradaki rakam tuşları ile
kullanıldığında rakamların üstünde kalan işaretleri ekrana çıktı olarak
almamızda bize yardımcı olur. Türkçe Q tipi klavyede “M” den sonra “Ö”, ”Ç”,
”.” (Ö,Ç ve Nokta) işaretleri bulunur.
Sıra 6
“CTRL” kombinasyon
tuşu ile başlayan sıradır. “ALT” kombinasyon tuşu ile devam eder ve sonrasında
“BOŞLUK” tuşu (SPACE) yer alır. Günümüzde Microsoft® Windows™ ile satılan
bilgisayarlarda WIN Logosu her iki CTRL ve ALT tuşları arasında bulunur.
Yön
ve satır işlemleri tuş takımı
En fazla belgeleri
düzenlerken kullanılan tuş takımıdır. Günümüzde yön tuşları (dört yönü belirten
oklar) her ne kadar
oyun için kullanılıyor olsalar da asıl işlevleri ekrandaki imleci
gösterilen yöne kaydırmaktır. “INS” tuşu metin arasına yeni bir karakter girmek
için kullanılır. “HOME” tuşu satırın en başına döner, “PAGEUP” tuşu bir sayfa
yukarı ve “PAGE DOWN” tuşu bir sayfa aşağı imleci taşır. “DEL” her basıldığında
bir karakter siler ve “END” tuşu imlecimizi satırın en sonuna yerleştirir. Yön
tuşları ile her basışta birer karakter istediğimiz yöne gidebiliriz ayrıca
burada belirtilen her tuş basık tutulduklarında (diğer tüm tuşlar gibi)
yineleme yapar.
“PRINT SCREEN” tuşu
bazı eski MS-DOS® uygulamalarında çıktı almak için kullanılırken günümüze ekran
görüntüsünü bilgisayara kaydetme işlevleri için kullanılmaktadır. “SCROLL LOCK”
tuşu MS-DOS® kullanıldığı zamanlarda ekranı iki eşit parçaya ayırmak ve bu
parçalar arası seçim yapmak için kullanılıyordu. Artık pek kullanım sahası
kalmamıştır. Son olarak “PAUSE” tuşu ise çalışan uygulamayı (uygulama
tarafından desteklendiğinde) duraksatmak için kullanılır.
Numerik
tuş takımı
Klavyenin
sağ tarafında bulunan rakamlar içeren tuş takımıdır. “NUM LOCK” tuşu etkin iken
/*+,7894561230 tuşları, etkisiz iken yön ve satır işlemleri tuş takımının
işlevlerini yerine getirir.
1.5
Klavye
Kısa Yolları
Günümüzde bilgisayar kullanmanın en hızlı yolu klavye
kısa yollarını bilmekten geçmektedir. Kısa yollar kullanıcı birçok tıklamadan
veya birçok tuş basımından kurtarmayı ve işini çabuk bitirmesini amaçlar.
1.5.1
Microsoft
Word Kısayol tuşları
1.5.1.1
Bölümü
genişletmek için klavyeyi kullanma
·
Makalenin tüm bölümlerini genişletmek için
Tümünü göster seçilene kadar SEKME tuşuna, ardından da ENTER tuşuna basın. Tüm
bölümleri daraltmak için ENTER tuşuna bir kez daha basın.
·
Makalenin yalnızca bir bölümünü genişletmek için
bu bölüm başlığı ve artı işareti seçilene kadar SEKME tuşuna, ardından da ENTER
tuşuna basın. Bölümü daraltmak için ENTER tuşuna bir kez daha basın.
1.5.1.2
Makaleyi
arama
·
CTRL+F tuşlarına basın.
·
İmleç, yazmanıza hazır durumdayken Ara iletişim
kutusu açılır.
·
Kutuya arama metnini yazın.
·
ENTER tuşuna basın.
1.5.1.3
Makaleyi
yazdırma
·
CTRL+P tuşlarına basın.
1.5.1.4
Diğer
Önemli Kısayollar
Yeni
belge oluşturur. CTRL+N
Belgeyi açar
CTRL+O
Belgeyi
kapatır
CTRL+W
Belge
penceresini böler.
ALT+CTRL+S
Belge
penceresindeki bölmeyi kaldırır. ALT+SHIFT+C veya ALT+CTRL+S
Belgeyi
kaydeder. CTRL+S
Ayrıca gündelik yazışma
işlerimizde sıkça kullandığımız fonksiyonların kısayolları da bulunmaktadır. Bu
kısayollar ile birlikte işleri bitirmek daha kolay ve daha hızlı olacaktır.
Yine de aşağıda devam eden listenin tamamen bilinmesine gerek yoktur. Çünkü her
yeni Microsoft Ofis sürümündeki değişikliklerden en çok etkilenen bu son
listedeki kısayol tuşlarıdır.
Bunlar:
Sonraki pencereye geçer.
|
ALT+SEKME
|
Önceki pencereye geçer.
|
ALT+SHIFT+SEKME
|
Etkin Pencereyi kapatır.
|
CTRL+W veya CTRL+F4
|
Ekran boyutuna getirdikten etkin pencerenin
boyutunu geri yükler.
|
ALT+F5
|
Program penceresindeki başka bir bölmeden
görev bölmesine geçer (saat yönünde). F6 tuşuna bir defadan çok basmanız
gerekebilir.
|
F6
|
Program penceresindeki başka bir bölmeden
görev bölmesine geçer (saat yönünün tersi).
|
SHIFT+F6
|
Birden fazla pencere açık olduğunda bir
sonraki pencereye geçer.
|
CTRL+F6
|
Önceki pencereye geçer.
|
CTRL+SHIFT+F6
|
Seçili pencereyi ekran boyutuna getirir veya
geri yükler.
|
CTRL+F10
|
Ekran resmini Pano'ya kopyalar.
|
PRINT SCREEN
|
Seçili pencerenin resmini Pano'ya kopyalar.
|
ALT+PRINT SCREEN
|
Aç iletişim kutusunu görüntüler.
|
CTRL+F12 veya CTRL+O
|
Farklı Kaydet iletişim kutusunu görüntüler.
|
F12
|
Seçili klasörü veya dosyayı açar.
|
ENTER
|
Seçili klasörden bir düzey yukarıdaki
klasörü açar.
|
GERİ AL
|
Seçili klasörü veya dosyayı siler.
|
DELETE
|
Klasör veya dosya gibi seçili bir öğe için
bir kısayol menüsü görüntüler.
|
SHIFT+F10
|
Seçeneklerde ileri doğru gitme.
|
SEKME
|
Seçenekler arasında geri taşıyın.
|
SHIFT+SEKME
|
Konumlistesini açar.
|
F4 veya ALT+:
|
Eylemi iptal eder.
|
ESC
|
Eylemi geri alır.
|
CTRL+Z
|
Eylemi yineler.
|
CTRL+Y
|
1.5.2
Mozilla Firefox Internet Tarayıcısı Klavye
Kısayol Tuşları
Mozilla
Firefox ve Microsoft Internet Explorer önemli işlevlerde aynı kısayol tuşlarını
kullanırlar. Bu kısayollar aşağıda belirtilmiştir.
Komut
|
Kısayol
|
|
Gezinim
|
||
Geri
|
Alt+Sol Ok
Backspace |
|
İleri
|
Alt+Right Arrow
Shift+Backspace |
|
Ana Sayfa
|
Alt+Home
|
|
Dosya Aç
|
Ctrl+O
|
|
Yenile
|
F5
|
|
Yenile (önbellek
üzerine yaz)
|
Ctrl+F5
Ctrl+Shift+R |
|
Dur
|
Esc
|
|
Açık olan sayfada
|
||
Sayfa sonuna git
|
End
|
|
Sayfa başına git
|
Home
|
|
Sonraki çerçeveye geç
|
F6
|
|
Önceki çerçeveye geç
|
Shift+F6
|
|
Sayfa bilgileri
|
||
Sayfa Kaynağı
|
Ctrl+U
|
|
Yazdır
|
Ctrl+P
|
|
Sayfayı farklı kaydet
|
Ctrl+S
|
|
Yakınlaştır
|
Ctrl++
|
|
Uzaklaştır
|
Ctrl+-
|
|
Düzenleme
|
||
Kopyala
|
Ctrl+C
|
|
Kes
|
Ctrl+X
|
|
Sil
|
Delete
|
|
Yapıştır
|
Ctrl+V
|
|
Tekrar yap
|
Ctrl+Y
|
|
Tümünü seç
|
Ctrl+A
|
|
Geri al
|
Ctrl+Z
|
|
Arama
|
||
Bul
|
Ctrl+F
|
|
Tekrar bul
|
F3
Ctrl+G |
|
Bağlantıyı girdiğiniz
gibi arayın
|
'
|
|
Yazıyı girdiğiniz gibi
arayın
|
/
|
|
Öncekini bul
|
Shift+F3
Shift+Ctrl+G |
|
Web Araması
|
Ctrl+K
Ctrl+E |
|
Pencereler &
Sekmeler
|
||
Sekme Kapat
|
Ctrl+W
Ctrl+F4 |
|
Pencere Kapat
|
Ctrl+Shift+W
Alt+F4 |
|
Yeni sekme
|
Ctrl+T
|
|
Yeni Pencere
|
Ctrl+N
|
|
Sonraki sekme
|
Ctrl+Tab
Ctrl+Page Down |
|
Adresi yeni sekmede aç
|
Alt+Enter
|
|
Önceki sekme
|
Ctrl+Shift+Tab
|
|
Araçlar
|
Ctrl+9
|
|
Tüm sekmelerin yer imi
kaydı
|
Ctrl+Shift+D
|
|
Bu sayfayı yer imlerine
ekle
|
Ctrl+D
|
|
Yer imleri
|
Ctrl+B
Ctrl+I |
|
Gizli gezinim
|
F7
|
|
Geçmiş
|
Ctrl+H
|
|
Özel verileri sil
|
Ctrl+Shift+Del
|
|
.com Adresini tamamla
|
Ctrl+Enter
|
|
.net Adresini tamamla
|
Shift+Enter
|
|
.org Adresini tamamla
|
Ctrl+Shift+Enter
|
|
Tam ekrana geç
|
F11
|
|
Yardım
|
F1
|
|
Konum çubuğunu seç
|
Alt+D
F6 Ctrl+L |
|
1.5.3
Microsoft Internet Explorer Kısayol Tuşları
Microsoft
Internet Explorer klavye kısayol tuşları, Mozilla Firefox kısayol tuşlarıyla (ana
fonksiyon ve gezinimde) aynıdır. Üstteki liste aynen geçerlidir.
1.5.4
Windows XP için Özel Tuş Kombinasyonları
Tuş
kombinasyonları sistemden sisteme değişiklik gösterirler. Mesela bir Apple
MacOS X ile GNU/Linux’un tuş kombinasyonlarının sadece küçük bir kısmı Windows
ile aynıdır.
Windows XP
sistem geneli tuş kombinasyonları şu şekildedir:
·
CTRL+C (Kopyala)
·
CTRL+X (Kes)
·
CTRL+V (Yapıştır)
·
CTRL+Z (Geri al)
·
DELETE (Sil)
·
ÜSTKRKT+DELETE (Seçili öğeyi Geri Dönüşüm
Kutusu'na göndermeden kalıcı olarak sil)
·
Bir öğeyi sürüklerken CTRL (Seçili öğeyi kopyala)
·
Bir öğeyi sürüklerken CTRL+ÜSTKRKT (Seçili öğe
için bir kısayol oluştur)
·
F2 tuşu (Seçili öğeyi yeniden adlandır)
·
CTRL+SAĞ OK (Ekleme noktasını sonraki sözcüğün
başına taşı)
·
CTRL+SOL OK (Ekleme noktasını önceki sözcüğün
başına taşı)
·
CTRL+AŞAĞI OK (Ekleme noktasını sonraki paragrafın
başına taşı)
·
CTRL+YUKARI OK (Ekleme noktasını önceki
paragrafın başına taşı)
·
CTRL+ÜSTKRKT ile ok tuşlarından biri (Bir metin
bloğunu vurgula)
·
ÜSTKRKT ile ok tuşlarından biri (Bir pencerede
veya masaüstünde birden fazla öğeyi seç veya belgede metni seç)
·
CTRL+A (Tümünü seç)
·
F3 tuşu (Dosya veya klasör ara)
·
ALT+ENTER (Seçili öğenin özelliklerini görüntüle)
·
ALT+F4 (Etkin öğeyi kapat veya etkin programdan
çık)
·
ALT+ENTER (Seçili nesnenin özelliklerini
görüntüle)
·
ALT+ARA ÇUBUĞU (Etkin pencerenin kısayol menüsünü
aç)
·
CTRL+F4 (Birden çok belgeyi aynı anda açmanıza
olanak tanıyan programlarda, etkin belgeyi kapat)
·
ALT+SEKME (Açık öğeler arasında geçiş yap)
·
ALT+ESC (Öğeler arasında açıldıkları sırayla
gezin)
·
F6 tuşu (Bir pencerede veya masaüstünde ekran
öğeleri arasında gezin)
·
F4 tuşu (Bilgisayarım veya Windows Gezgini'nde
Adres çubuğunu görüntüle)
·
ÜSTKRKT+F10 (Seçili öğenin kısayol menüsünü
görüntüle)
·
ALT+ARA ÇUBUĞU (Etkin pencerenin Sistem menüsünü
görüntüle)
·
CTRL+ESC (Başlat menüsünü görüntüle)
·
ALT+Menü adında altı çizili harf (Karşılık gelen
menüyü görüntüle)
·
Açık bir menüdeki bir komut adındaki altı çizili
harf (Karşılık gelen komutu gerçekleştir)
·
F10 tuşu (Etkin programda menü çubuğunu
etkinleştir)
·
SAĞ OK (Sağdaki sonraki menüyü aç veya bir alt
menüyü aç)
·
SOL OK (Soldaki sonraki menüyü aç veya bir alt
menüyü kapat)
·
F5 tuşu (Etkin pencereyi güncelleştir)
·
GERİ (Bilgisayarım'da veya Windows Gezgini'nde
bir üst seviyedeki klasörü görüntüle)
·
ESC (Geçerli görevi iptal et)
·
CD-ROM sürücüsüne CD-ROM taktığınızda ÜSTKRKT
(CD-ROM'un otomatik olarak yürütülmesini önle)
·
CTRL+ÜSTKRKT+ESC (Görev Yöneticisi'ni aç)
KAYNAKÇA
·
Sayfa 1, Klavye resmi, Indiana Üniversitesi
http://www.iupui.edu/~webtrain/images/tutorial_images/win95_keyboard.gif
,24/10/10 tarihinde ulaşılmıştır.
·
Sayfa 3 ve 4, Klavye tuş takımı resmi, Klavye
satırları resimleri, Chris
Rippel crippel@ckls.org, Bilgisayar Laboratuvarı, Kansas Merkezi
Kütüphane Sistemi, ABD
http://www.ckls.org/~crippel/computerlab/tutorials/keyboard/page1.html
, 24/10/10 tarihinde ulaşılmıştır.
·
Microsoft Word Klavye Kısayolları, Microsoft
Office XP, Microsoft Corporation.
Microsoft Office XP dahili yardım
belgesinden alınmıştır.
·
Firefox Kısayol Tuşları, Mozilla Firefox,
Mozilla Corporation.
http://support.mozilla.com/tr/kb/Keyboard+shortcuts
, 24/10/10 tarihinde ulaşılmıştır.
·
Internet Explorer Kısayol Tuşları, Microsoft
Corporation.
Internet Explorer dahili yardım belgesinden
alınmıştır.
http://support.microsoft.com/kb/301583/tr
, 24/10/10 tarihinde ulaşılmıştır.
Kaynaklardan
alınan İngilizce bilgilerin Türkçe’ye çevrisi Yakın Doğu Üniversitesi, Atatürk
Eğitim Fakültesi, Türkçe Öğretmenliği Bölümü öğrencisi, SMNTSN tarafından yapılmış olup, tekrar derlenerek bu çalışma için kullanılmıştır.
Yukarıda
belirtilen kaynaklardan alınan resimler ve Microsoft sitesinden alınan Windows
XP kısayol tuş kombinasyonları metni hariç olmak üzere bu makalenin
metinlerinin TÜMÜNÜN lisansı 24.10.2010 tarihi ile Creative Commons Attribution/Share-Alike
lisansı altında SMNTSN’a aittir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder