Tanzimat Döneminde Yurt İçinde ve Yurt Dışında Gazeteler

Takvim-i Vekayi

Ceride-i Havadis

Tercüman-ı Ahval

Tasvir-i Efkar

Muhbir

Hürriyet

İbret

Tercüman-ı Hakikat

Hazırlayan: Smntsn

tanzimat döneminde gazeteler_
Tanzimat Döneminde Yurt İçinde ve Yurt Dışında Gazeteler

Tanzimat Döneminde Yurt İçinde Gazeteler

Takvim-i Vekayi:

·         Hükümet tarafından çıkarılmış ilk Türkçe gazetedir.

·         İç ve dış olayları halka zamanında duyurabilmek için çıkarılmıştır. Önceden “Vak’anüvis” denilen resmi tarih yazarları vardı. Bu yazarlar tarihin önemli olaylarını yazarlardı fakat bu yazılar yirmi – otuz yıl süre ile basılırlardı ve halka zamanında ulaşamazlardı.

·         1 Kasım 1831 yılında yayınlanmıştır. İlk olarak haftalık basılmıştır ve ilk sayı beş bin kopyadır.

·         Bizim bu ilk gazetemiz Avrupa’dan ancak 200 yıl sonra yayınlanmıştır.

·         İlk sayı sekiz sayfa metin, iki sayfa önsöz olarak çıkarılmıştır.

·         Yazılar altı ayrı bölümde sunulmuştur:

o   Umur-u Dahiliye (İç Haberler)

o   Umur-u Hariciye (Dış Haberler)

o   Mevad-ı Askeriye (Askeri İşler)

o   Fünun (Bilimler)

o   Tevcihat-ı İlmiye (Din Adamlarının Tayinleri)

o   Ticaret ve Es’ar (Ticaret ve Fiyatlar)

Özellikler:

1.       Noktalama işaretleri ve satırbaşları gibi yazı kuralları bulunmamaktadır.

2.       Osmanlı, çok milletli bir yapıya sahip olduğu için önce Arapça ve Farsça yayın yapılmış ve sonra Ermenice ve Rumca yayınlar yapılmıştır.

3.       1833 yılında 24 sayı, 1834 yılında 18 sayı ve 1835 yılında 27 sayı yayınlanmıştır. Bu nedenle yayın, düzenli bir niteliğe sahip değildir.

4.       Haftada bir gün ve Perşembe günleri yayınlanmıştır.

5.       Tanzimat döneminde ilgi çekici yazılar, yabancı gazetelerden çeviriler, fizik bilimine ait bilgiler verilmeye başlanılmıştır.

6.       1860 tarihinden sonra resmi gazete niteliğine geçmiş ve gerçek gazete kimliğini kaybetmiştir.

7.       Yüz yıla yakın yayın hayatını sürdürmüş ve 24 Kasım 1922’de 4609 sayı ile sona ermiştir.

Ceride-i Havadis:

·         William Churchill Kadıköy’de avlanırken Defterhane katiplerinden Necati Efendi’nin oğlunu yaralar ve hapsedilir. Azınlıklara verilen dokunulmazlık hakkı sayesinde hapisten çıkar ve bu olay (yani azınlıklara verilen bazı haklar) gazetenin çıkışına zemin hazırlar.

o   Gazete 1 Ağustos 1840’da yayınlanmıştır.

Özellikler:

1.       Kuru bir haber gazetesidir ve yayınlandığı ilk gün hiç satmamıştır. 1834 yılında ancak 150 kadar okuyucusu olmuştur.

2.       Satmayan gazete bir süre sonra kapatılmak durumunda kalmış fakat William Churchill hükümete baskı yaparak 2500 kuruşluk maddi yardım yapılmasını sağlamış ve tekrar yayınlanan gazetenin durumu iyiye gitmeye başlamıştır.

3.       Devlet yardımından itibaren yirmi yıl süre ile devletin yarı resmi organı haline gelmiştir.

4.       İç ve Dış Haberler olmak üzere haberler iki bölümde yayınlanmıştır.

5.       İlk ölüm ilanları bu gazetede yayınlanmıştır.

6.       Gazetenin en önemli ismi Sait Paşa’dır ve yazar kadrosu tamamen Türklerden oluşur.

7.       Gazete başta haftalık, sonra on günlük yayın yapmıştır. Yayın düzeni sürekliliğinde aksaklıklar oluşmuştur.

8.       Alfred Churchill babasının ölümünden sonra Ceride-i Havadis’i kapatmıştır. Gazetenin eki olan Ruzname-i Ceride-i Havadis’i haftada 5 gün düzenli bir biçimde yayınlamıştır. 27 Eylül 1864 tarihinde 1212. sayıdan sonra kapatılmıştır.

Tercüman-ı Ahval:

·         Türkiye’deki ilk özel gazetedir.

·         21 Ekim 1860’da özel teşebbüsle çıkarılmıştır.

Özellikler:

1.       Haftalıktır. Pazar günleri yayınlanmıştır.

2.       Kurucusu ve yazarı Agah Efendi’dir.

3.       Şinasi’nin 24 sayı boyunca edebi yardımları olmuştur.

4.       Önceleri haftada bir, 22 Ocak 1861’den itibaren haftada üç ve artarak yayınlanmıştır.

5.       Şinasi gazetenin ilk sayısında “Mukaddime” isimli yazısıyla gazetenin görevine ve yapacağı hizmetlere değinmiştir.

6.       İçerik ve genel düzen bakımından önceki gazetelere oranla çok gelişmiştir.

7.       İmzalı başyazı geleneği, tefrika ve tartışmalar bu gazete ile basınımıza girmiştir.

8.       Şinasi’inin “Şair Evlenmesi” isimli manzum oyunu basın tarihimizin ilk tefrikası olarak bu gazetede basılmıştır.

Tasvir-i Efkar:

·         Tercüman-ı Ahval’den sonra çıkmıştır ve ona göre daha donanımlıdır.

·         İbrahim Şinasi tarafından çıkarılmıştır.

Özellikler:

1.       Tüm içerik Şinasi tarafından oluşturulmuştur.

2.       Hürriyet düşüncesini işlemiştir.

3.       İlk edebi tartışmalar Tasvir-i Efkar ile başlamıştır.

4.       Şinasi dönemin en güçlü kalemidir ve bu gücü gazetesinde başarıyla kullanmıştır.

Tanzimat Döneminde Yurt Dışında Gazeteler

Tanzimat döneminin bir diğer özelliği olan batılılaşma ve batıyı taklit etme fikri ile batı anlayışına benzer nitelikte gazeteler çıkarılmıştır.

Muhbir gazetesi:

·         1867 yılında Ali Suavi yönetiminde çıkarılmıştır.

Özellikler:

1.       Haftada beş gün yayınlanmıştır.

2.       Hükümet politikasını sert bir şekilde eleştiren yazılar bütünüdür. Bu sert eleştiriler ile basında eylem yaratma fikrini benimsemiştir.

3.       Türkiye dışında ilk kez yayınlanmış bir gazetedir.

Hürriyet gazetesi:

·         Ali Suavi’nin fikirlerini benimsemeyen Agah Efendi, Ziya Bey ve Namık Kemal tarafından 1868’de Londra’da yayınlanmıştır.

Özellikler:

1.       Beşinci sayıdan itibaren Namık Kemal yönetiminde çıkarılmaya başlanmıştır.

2.       22 Haziran 1870 günü yüzüncü sayısı ile son bulmuştur.

İbret gazetesi:

·         1870 yılında Aleksan Sarrafyan Efendi tarafından kurulmuştur.

·         1872 yılında yeni kadrosuyla işe devam etmiş ve Namık Kemal tarafından yönetilmiştir.

·         Gazetenin diğer yazarları Reşat, Ebuzziya, Tevfik ve Nuri beylerdir.

Özellikler:

1.       Hürriyetin savunucusu olmuştur.

2.       İstibdat yönetimini bütün gücüyle eleştirmeye yönelik yazılar yayınlanmıştır.

3.       Haber yönünden çok fikir yönü ile ön plana çıkmıştır.

4.       Meşrutiyet fikrinin gelişmesinde önemli bir rol üstlenmiştir.

5.       Gazetede başlıkları Namık Kemal belirlemiştir, çoğu içerik de kendisine aittir.

6.       Kimi zaman üç sayfalık makaleler ile yayınlanmıştır.

7.       Her gün ilgi çekici başlıklarla yayınlanan makaleler, halkın takdirini kazanmıştır.

Tercüman-ı Hakikat:

·         1878’de Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılmıştır.

·         Halkın dilinde yazılmıştır ve bu sayede halka okuma sevgisi kazandırmıştır.

Özellikler:

1.       Zengin bir içeriği okuyucuya sunmuştur.

2.       Ahmet Mithat bu gazetedeki görüşleri ile gericiliği ve tutuculuğu yok edebilmek için elinden geleni yapmıştır.

3.       Ahmet Mithat bu gazetede yerli ve yabancı birçok roman tefrika etmiş ve bilimsel yazılar yazmıştır.

Kaynaklar:

İNUĞUR, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, 2002.

EBÜZZİYA, Ziyad, HAZ: ÇELİK, Hüseyin, Şinasi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.

SEVÜK, İsmail Habib, Tanzimat Devri Edebiyatı, İnkılap Kitabevi, İstanbul. 

Türkçe Ders Notları ve Ödevleri tüm içeriği by http://turkcedersnotlarim.blogspot.com/ is licensed under a Creative Commons Attribution-Gayriticari-ShareAlike 3.0 Unported License.
Bu lisansın kapsamı dışındaki izinler http://turkcedersnotlarim.blogspot.com/p/hakknda.html adresinde mevcut olabilir.