Türkçe Öğretmenliği Ders Notlarım: DEVLET ANA ESERİNİN İNCELEMESİ

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ

TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN DEĞİŞİMİ

Dr. ..................

DEVLET ANA ESERİNİN İNCELEMESİ

smntsn

MAYIS/2012

Devlet Ana
Kemal Tahir

Yazar hakkında bilgi:

15 Nisan 1910’da İstanbul’da dünyaya gelen yazarımızın gerçek adı İsmail Kemalettin Demir’dir. İlköğrenimini Osmanlı İmparatorluğu’nun değişik yerlerinde sürdürür ve eğitimini Galatasaray Lisesi’nde sürdürmeye devam eder. Annesinin veremden ölümü ve babasının ikinci bir evlilik yapması üzerine öğrenimini 10. Sınıfta bırakır. Önce İstanbul’da avukat kâtipliği, sonra Zonguldak’taki kömür işletmelerinde ambar memurluğu yapar.

Vakit, Haber, son Posta gazetelerinde röportaj yazarı, çevirmen, düzeltmen olarak çalışmıştır. Nazım Hikmet gibi sosyalist aydınlarla arkadaşlığı sonucunda sosyalist fikirleri benimsemiştir.

“Göl İnsanları”nı yayımladığı 1955 yılında köy romanlarının ilki olan “Sağırdere” romanı da yayımlandı. 1960’tan sonra tüm ilgisini Osmanlı Tarihi ve Osmanlı’daki toplum yapısına yoğunlaştırmıştır. Bunun sonucunda Doğu-Batı çatışması, Avrupai yaşam biçimi ve algı, mülkiyet ve benzeri problemleri irdelemiştir. Bu irdelemelerin bir sonucu olarak “Yorgun Savaşçı” adlı eseri oluşmuştur.

Yazarın düşünceleri Marksizm ile Türkiye realitesi arasındaki bağlantı problemlerinin yorumlanmasından ibaretti. Marksizm’i yetersiz buluyor ve Batılılaşmanın ülkemizdeki sosyal ve kültürel olguya aykırı düşmesiyle ilgili kendi düşüncelerini ortaya koyuyordu. Siyasi eylemlere de katılmışlığı vardır…

Kitaptaki Bölümler:

1. Kancık Vuruş

2. Uyandırılan Işık

3. Dost Çelmesi

4. Fal

5. Derin Geçit

6. Kerimcan’ın Yolu

Romandaki Dil ve Üslup:

Sade ve anlaşılır bir üslup kullanılmıştır. Dil sadedir. Anlatım ustaca yapılmıştır ki bu da bize Kemal Tahrir’in eşi benzeri olmayan romancılık yeteneğini gösterir.

Romandaki hayali unsurlar, romanın tam anlamıyla bir tarih romanı olmasını kısıtlar. Yine de bu bir olumsuzluk olarak alınmamalıdır. Aslında romanı daha akıcı ve anlaşılır kılan bir özelliktir. Okuyucu salt tarih okuyormuşçasına bir hisse kapılmaz. Okuyucu, içinde entrikalar da barındıran bu eserde adeta sele kapılmış bir eşya gibi akarsu boyunca sürüklenir.

Eser zamanın toplumsal özelliklerini, siyasi olaylarını ve mekanın fiziki özelliklerini de (coğrafi) vurgulayıcı bir sistemli anlatışa sahiptir. Eserde ayrıca zamanın kişilik özelliklerine ait sözler ve söyleyişleri de bulmak mümkündür.

Mekân:

Sarp dağlarında bulunan Issızhan, başlangıç mekânımızdır. Ana mekân Söğüt’tür. Bunun nedeni de zamanın imparatorluğundaki olayın konu alınmasıdır. Keşiş Benito, Kamagan Derviş’in mağaraları da ayrı birer mekândır.

Açık Mekânlar: Kerim molla iken mutludur. Mollalık zamanında ilim ile uğraşırken bol bol kitap okumakta ve bu anlarda mutlu olmaktadır. Öyleyse Kerim’in kitap okuduğu anlar açık mekândır. Yani tekkede ve evindeki anlar açık mekanlardır. Son olarak Kaplan Çavuş’un evinin önü ve Aslıhan’la vakit geçirdiği yerler açık mekânlardır.

Kapalı Mekanlar: Keşiş Benito’nun mağarası, Söğüt’ün bataklıkları.

Zaman:

Kronik ve akronik zaman özellikleri bulunmaktadır. Osman Bey’in Bala Hatun ile ilgili anıları akronik zaman özelliği gösterirken diğer olaylar kronik biçimde ilerler. Romanın anlatıldığı tarih aralığı ise 1290 Ertuğrul Gazi’nin ölümü ile başlayıp devam eden iki aylık süreçtir. Gerçek tarihi belgeler ile ayrıntısıyla Osmanlı’nın beylikten dünya imparatorluğu sahnesine yükselişi konu edinilir.

Kadro:

Başkarakter: Başkarakter özelliklerini birçok karakterde görebiliyoruz. Bu tarihi roman özellikleri gösteren bu eserin bir özelliğidir. Yine de Kerim’i başkarakter olarak seçmek daha uygun düşmektedir. Çünkü Kerim, roman içerisinde sıklıkla karşımıza çıkmakta ve her olayda kendini göstermektedir. Ayrıca kitabın sonunda da yine Kerim’in seçtiği ve artık devam edeceği yoldan bahsedilir.

Norm Karakterler:

Bacıbey: Devlet ruhunun yansıtıldığı karakterdir. Sert olduğu kadar da yumuşak yönleri olan bir kişidir. Eşini yıllar önce şehit vermiştir. Romanda Kerim’i intikamcı bir kişiliğe bürünmesi için çabalar.

Mavro: Bacıbey ölen oğlu Demircan yerine Mavro’yu sahiplenir. Rum asıllı bir gençtir.

Ertuğrul Gazi: Osman Bey’in babasıdır.

Osman Bey: Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına geçmiştir. Yetenekli biridir.

Orhan Bey: Osman Bey’in oğlu.

Aslıhan: Kerimle aşıktırlar. Kaplan Çavuş’un kızıdır.

Kaplan Çavuş: Aslıhan’ın babasıdır.

Şeyh Edebali: Bala Hatun adında kızı vardır. Osman Bey’e kızını vermiştir. Tarikat yolunun lideridir.

Kart Karakterler:

Dündar Alp: Ertuğrul Gazi’nin kardeşidir. Beyliği ele geçirmek için düşmanla anlaşma yapar ve beyliğe zararı dokunur.

Eskişehir Sancak Beyi Alışar Bey: Önceleri Osman Bey’e dostluğu ile bilinse de sonraları dünya yaşamında kendini kaybetmiş; adaletsiz, hilebaz biri oluvermiştir. Bala Hatun’u istemiş ve kaçırmaya teşebbüs etmiştir. Çünkü Bala Hatun Kerim’i sevmektedir.

Hophop Kadı ve Pervane Subaşı: Alışar’ın işlerinde koşan onun gibi kötü insanlardır.

Nötüs Gladyüs: Demircan ve Liya’nın katilidir. Hilebaz, pis bir adamdır.

Keşiş Benito: Hristiyan bir din adamıdır. Türklere büyük düşmanlık duymaktadır.

Uranha: Türkopol savaşçıdır. Kana susamış biridir. Nötüs Gladyüs ile çalışmış, kötü şeyler yapmıştır. Moğol asıllıdır.

Çudaroğlu: Kiralık katillerin başıdır. Her türlü kötü iş elinden ustalıkla gelmektedir. Moğol asıllıların patronudur.

Fon Karakterler:

Demircan: Bacıbey’in oğlu. Pusuda vurulmuştur.

Liya: Mavro’nun ablası.

Alaş: Demircan’ın çoban köpeği.

Pop Markos, Deli Balta, Levent Yüzbaşısı Kurt Ali, Ermeni Toros, Mâl Hatun, Yunus Emre, Gurgan Hatun, Balaban, Lotüs, Kamagan Derviş, Bala Hatun, Pir Elvan, İnönü Voyvodası Nurettin Bey, Kel Derviş, Pir Elvan.

Olay Örgüsü:

Roman Issızhan adıyla anılan Söğüt’ün bataklıklarıyla kaplı alanda(handa) başlar. Bu han, Mavro ve ablası Liya işletmektedir. Liya Demircan’a âşıktır. Demircan Müslüman Liya ise Hristiyan’dır. Bir süre sonra hana Notüs Gladyüs ve Uranha gelir. Sonrasında da kötü insan Benito buraya ayağını atar. Bu kişiler handa gizlice kötü planlar yapmaktadırlar…

Uranha ve Notüs Gladyüs at çalmak için oradaki bağlı atlara yaklaşırlar. Demircan ve Liya o anda orada uygunsuz bir vaziyettedir. Onları görürler. At çalmak için Demircan’ı öldürmekten başka çare yoktur ve ok atarak onu öldürürler. Liya’ya ise kötülük yaparlar. Amaçları savaş atlarını kaçırıp uç beyliğiyle Karacahisar’ı birbirine düşürüp barışı bozmaktır. Olay bir süre sonra Söğüt’e kadar duyulur…

Beyliğin başına babasının ölümünden sonra geçen Osman Bey küçük yaşlardan beri Bala Hatun’u istemiştir. Kızın yaşının ufak olması sebebiyle bu istek ilk başta geri çevrilmiştir. Sonrasında ise şeyh (Edebali) kızını vermeye razı olmuş ve Yunus Emre aracılığıyla haber göndermiştir.

İnönü Voyvodası Nurettin Bey, Osman Bey’i yemeğe davet eder. Bu sırada ona bir pusu da kurulur. Alışar Osman Bey’i öldürmek istemektedir. Osman Bey Alışar’ı oyalamak maksadıyla düelloya davet eder. Alışar yaralanır ve sonrasında destek kuvvetleri yetişir. Osman Bey durumu kurtarmıştır ve düşman kaçmıştır…

Osman Bey bir süre sonra halkın rahatsızlığını dinledikçe ve etrafındaki olumsuzlukları gördükçe Karacahisar’a savaş açma fikrini benimser. Destek kuvvetler ister. Savaş açılır ve Karacahisar kaybeder.

Her şey bitmiş ve yayla hazırlıkları yapılmaya başlanmıştır fakat olaylar yine olumsuz şekilde seyreder. Kervan hazırlığı tamamlanıp yola düşüldüğünde bir pusuya düştüklerini fark eden beyliğin askerleri neyse ki pusuyu ustaca savuştururlar. Yolculuk zamanında Orhan Bey bir kızı ölümden kurtarır. Sonrasında bu kıza âşık olur fakat kız istemediği halde başkasıyla evlendirilecektir. Aşkını Osman Bey’e söyler ama babası bunu kabul etmez. Ayrıca babası o düğüne de davetlidir. Orhan Bey bir plan yapar ve düğünde kızı kaçırmayı düşünür. Sonrasında gelen haber ise olayları biraz daha değiştirecektir. Bu habere göre düğüne Osman Bey’e pusu kurulacaktır. Öyleyse plan yapma zamanı gelmiştir. Sonucunda Bilecik alınacaktır ancak bu planı Dündar Alp düşmana yetiştirir. Dündar Alp’in vatan hainliği divanda görüşülür. Dündar Alp kurtulamayacağını fark edince Osman Bey’i öldürmek için hançerine davranır fakat yakalanıp öldürülür.

Plan aksaklığa uğramış gibi görünse de aslında devam etmektedir. Bilecik’e baskın yapılır ve Bilecik ele geçirilir. Orhan Bey de istediği kıza kavuşmuş olur.

Bu olaylar yaşanırken aynı zamanda Kerim ve Mavro, kanlıları şövalye Gladyüs ve Uranha’nın peşindedirler. Issızhan’da bu düşmanları ani bir manevra ile yakalarlar ve her ikisini de öldürürler. Böylece uzun zamandır çekilen acılar sonlanır.

Devlet Ana eseri ile Cezmi eserinin tarihi roman özellikleri bakımından karşılaştırılması:

Devlet Ana eseri tarihi roman özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır ve iyi işlenen olaylar zinciri ile de bu tarihi okuyucuya yansıtmaktadır fakat kapsadığı kısa zaman aralığı ve sanki havada kalan olay örgüsü okuyucuya eksiklik hissi vermektedir. Cezmi eseri de döneminin özelliklerini ve tarihi unsurlarını bünyesinde barındırır ama işlediği konu daha basit anlatılmış, karmaşadan kaçınılmış ve daha çok tamamlanmış bir eser hissiyatı vermektedir. Bunun asıl sebebi Devlet Ana eserinin birçok başkarakter özelliği gösteren şahsı içerisinde barındırmasıdır. Cezmi eserinin başkarakteri ise kesinlikle ve net çizgilerle diğer karakterlerden ayrılır.

Devlet Ana eseri her ne kadar tarihi unsurları barındıran bir eser olsa da hayali unsurların da bulunduğunu belirtmeden geçmek bir hata olacaktır. Eser, okuyucuyu olaylar etrafında sürüklemek ve konuyu sıkıcılıktan kurtarmak için hayali kahramanlara ve bunların hayali unsurlarına da yer vermiştir. Cezmi eseri de hayali unsurlara yer vermektedir fakat Cezmi eserinde yazarın inandırıcı olma çabası bu fantezileri gizlemek için çaba sarf etmesine neden olacaktır.

Devlet Ana eserinde 1290 yılı ve takibindeki (yaklaşık) iki aylık bir sürede Osmanlıların yükselişi (Beylikten imparatorluğa nasıl gelindi sorusunun problem haline getirilip hayali unsurlarla da birleştirilip açıklanmaya çalışılması.) konu alınırken Cezmi eserinde II. Selim dönemindeki İran Savaşı’nda yer alan asker Cezmi’nin başından geçenler konu edinilmiştir.